Bezbarwny, bezwonny, łatwopalny i lżejszy od powietrza cichy zabójca. W roli głównej tlenek węgla, który jest zmorą osób posiadających urządzenia gospodarstwa domowego, które mogą być źródłem emisji CO.

Tlenek węgla

Powstaje w procesach spalania niepełnego związków chemicznych, które zawierają węgiel. Najczęstszą przyczyną zatruć są niesprawdzone/wadliwe urządzenia w kuchniach, łazienkach oraz niesprawnie działająca wentylacja, która dodatkowo ogranicza możliwość dostępu tlenu.

Do zatrucia CO:

• może dojść również w wyniku ekspozycji na wdychanie spalin silnikowych (zamknięte pomieszczenie)
• może dojść w wyniku wdychania dymów pożarów
• dochodzi najczęściej późną jesienią i zimą

Mechanizm toksycznego działania CO

Od ogółu…

Najlepiej poznanym mechanizmem jest wiązanie się z hemoglobiną.

• wiązanie CO z hemoglobiną (Hb)
• uniemożliwienie przenoszenia tlenu
• hipoksemia i hipoksja

…do szczegółu

• CO przedostaje się do organizmu przez drogi oddechowe
• przenika przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową w płucach
• 85% CO wiąże się z Hb (tworzy się karboksyhemoglobina – COHb)
• CO wykazuje prawie 300-krotnie większe powinowactwo do Hb niż tlen
• utrudnione utlenowanie komórek – hipoksja
• zwiększenie wentylacji minutowej powikłane paradoksalnym zwiększeniem wdychania CO w miejscu zatrucia (dlatego bardzo ważna jest ewakuacja!)
• wzrost stężenia COHb
• narasta kwasica i uszkodzenie narządów

Stężenie CO i stopień nasilenia działania

Rodzaj i stopień nasilenia zaburzeń chorobowych uzależniony jest od stężenia tlenku węgla w powietrzu wdychanym przez pacjenta.

• 1% – możliwy natychmiastowy zgon
• 0,5% – możliwa natychmiastowa utrata przytomności i zgonu po paru minutach

Istotne są również takie czynniki jak:

• czas ekspozycji na CO
• obecność innych toksyn gazowych w otoczeniu
• ogólny stan zdrowia
• metabolizm
• wiek

Grupa ryzyka

Najbardziej narażeni są pacjenci:

• pediatryczni
• kobiety w ciąży
• z anemią
• przewlekłymi chorobami płuc
• z chorobą wieńcową

Objawy

Początkowymi objawami zatrucia są:

• ból głowy
• osłabienie
• nudności i wymioty
• zaburzenia równowagi
• zaburzenia wzroku, słuchu
• drętwienie kończyn
• tachykardia
• ból w klp
• niepokój

Wraz ze wzrostem stężenia CO pojawiają się objawy z innych układów:

1. OUN
2. Oddechowego
3. Krążenia

OUN

• zaburzenia świadomości
• objaw Babińskiego (obustronny)
• drgawki
• wzmożone napięcie mięśni
• zniesienie odruchów rogówkowego, źrenicznego i połykowego (częściowe lub całkowite)

Oddechowy

• niewydolność oddechowa

Krążenia

• zaburzenia rytmu serca (tachykardia/bradykardia zatokowa, AF, dodatkowe skurcze komorowe, VF)
• hipotensja
• obrzęk płuc
• wstrząs

Ostatecznie pacjent wpada w niewydolność krążeniowo-oddechową, która kończy się zatrzymaniem krążenia.

Pozostałe objawy

• długa ekspozycja na CO może dawać objawy skórne: rumień, pęcherze, skóra blada, marmurkowata
• hipertermia
• malinowe (lub też różowo-wiśniowe) zabarwienie skóry i błon śluzowych (zazwyczaj u pacjentów, którzy ostatecznie zginęli na miejscu)

Postępowanie na miejscu zdarzenia

• zabezpieczenie siebie oraz przerwanie oddziaływania CO na pacjenta (wywiad – bardzo ważny!)
• ocena AVPU i GCS
• ocena drożności dróg oddechowych (A)
• ocena oddechu (B) – rozpoczęcie jak najszybciej agresywnej tlenoterapii – 15 l/min. przez maskę bezzwrotną z rezerwuarem. Najlepszym wyjściem byłoby zapewnienie 100% tlenu możliwe dzięki zaintubowaniu pacjenta. Pomiar SpO2 w pewnym zatruciu CO nie będzie diagnostyczny ze względu na niemiarodajność w intoksykacji CO, więcej >>. Obecnie istnieją jednak urządzenia, dzięki którym możliwy jest pomiar hemoglobiny tlenkowęglowej (więcej >>).
• ocena krążenia (C) – ważne EKG (mogą pojawić się cechy ostrego niedotlenienia – zmiany odcinka ST, odwrócenie załamka T, bloki A-V, RBBB, LBBB)
• (D), (E)
• dostęp naczyniowy

Transport do szpitala

• kontynuacja tlenoterapii!
• monitorowanie parametrów HR,NIBP, EKG, świadomość
• leczenie objawowe (np. hipotonia)

Zespół „S”/SOR

• rozważenie intubacji dotchawiczej (szczególnie, jeśli występują zaburzenia wentylacji płuc)
• zastosowanie wlewu w dwuwęglanu sodu – zwalczanie kwasicy (która wywołuje znaczne zaburzenia krążenia)
• zastosowanie leczenia z wyboru w ciężkich zatruciach – mannitol i sterydy – z powodu znacznego ryzyka wystąpienia obrzęku mózgu

Tlenoterapia

• Tlen w wysokim stężeniu i przepływie może konkurować z CO do łączenia się z hemoglobiną oraz skraca t 1/2 z 4 godzin do 80 minut.
• Zwiększa ilość tlenu fizyczne rozpuszczonego we krwi – poprawa utlenowania tkanek.
• W szpitalu stosować co najmniej 60 minut lub do momentu spadku stężenia COHb (mniej niż 7%)
• Pomimo poprawy parametrów i stanu świadomości pacjenta niewłaściwe jest przerywanie tlenoterapii.
• Następnie po godzinie lub COHb <7% – podać FiO2=0,5 przez 6 godzin, kolejno FiO2=0,3 przez 24 godziny.
• Więcej o tlenoterapii: Tlenoterapia w RM – wady i zalety

Zatrucie CO, a płód

Występuje duże zagrożenie dla życia i zdrowia neurologicznego dziecka przy zatruciu tlenkiem węgla u kobiet ciężarnych. Wiąże się to z faktem, że hemoglobina płodowa ma większe powinowactwo do CO, niż hemoglobina matki, stąd obserwuje się ciężkie zatrucia powikłane zgonem płodu przy łagodnych objawach prezentowanych przez matkę.