Bezbarwny, bezwonny, łatwopalny i lżejszy od powietrza cichy zabójca. W roli głównej tlenek węgla, który jest zmorą osób posiadających urządzenia gospodarstwa domowego, które mogą być źródłem emisji CO.
Tlenek węgla
Powstaje w procesach spalania niepełnego związków chemicznych, które zawierają węgiel. Najczęstszą przyczyną zatruć są niesprawdzone/wadliwe urządzenia w kuchniach, łazienkach oraz niesprawnie działająca wentylacja, która dodatkowo ogranicza możliwość dostępu tlenu.
Do zatrucia CO:
- może dojść również w wyniku ekspozycji na wdychanie spalin silnikowych (zamknięte pomieszczenie)
- może dojść w wyniku wdychania dymów pożarów
- dochodzi najczęściej późną jesienią i zimą
Mechanizm toksycznego działania CO
Od ogółu…
Najlepiej poznanym mechanizmem jest wiązanie się z hemoglobiną.
- wiązanie CO z hemoglobiną (Hb)
- uniemożliwienie przenoszenia tlenu
- hipoksemia i hipoksja
…do szczegółu
- CO przedostaje się do organizmu przez drogi oddechowe
- przenika przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową w płucach
- 85% CO wiąże się z Hb (tworzy się karboksyhemoglobina – COHb)
- CO wykazuje prawie 300-krotnie większe powinowactwo do Hb niż tlen
- utrudnione utlenowanie komórek – hipoksja
- zwiększenie wentylacji minutowej powikłane paradoksalnym zwiększeniem wdychania CO w miejscu zatrucia (dlatego bardzo ważna jest ewakuacja!)
- wzrost stężenia COHb
- narasta kwasica i uszkodzenie narządów
Stężenie CO i stopień nasilenia działania
Rodzaj i stopień nasilenia zaburzeń chorobowych uzależniony jest od stężenia tlenku węgla w powietrzu wdychanym przez pacjenta.
- 1% – możliwy natychmiastowy zgon
- 0,5% – możliwa natychmiastowa utrata przytomności i zgonu po paru minutach
Istotne są również takie czynniki jak:
- czas ekspozycji na CO
- obecność innych toksyn gazowych w otoczeniu
- ogólny stan zdrowia
- metabolizm
- wiek
Grupa ryzyka
Najbardziej narażeni są pacjenci:
- pediatryczni
- kobiety w ciąży
- z anemią
- przewlekłymi chorobami płuc
- z chorobą wieńcową
Objawy
Początkowymi objawami zatrucia są:
- ból głowy
- osłabienie
- nudności i wymioty
- zaburzenia równowagi
- zaburzenia wzroku, słuchu
- drętwienie kończyn
- tachykardia
- ból w klp
- niepokój
Wraz ze wzrostem stężenia CO pojawiają się objawy z innych układów:
- OUN
- Oddechowego
- Krążenia
OUN
- zaburzenia świadomości
- objaw Babińskiego (obustronny)
- drgawki
- wzmożone napięcie mięśni
- zniesienie odruchów rogówkowego, źrenicznego i połykowego (częściowe lub całkowite)
Oddechowy
Krążenia
- zaburzenia rytmu serca (tachykardia/bradykardia zatokowa, AF, dodatkowe skurcze komorowe, VF)
- hipotensja
- obrzęk płuc
- wstrząs
Ostatecznie pacjent wpada w niewydolność krążeniowo-oddechową, która kończy się zatrzymaniem krążenia.
Pozostałe objawy
- długa ekspozycja na CO może dawać objawy skórne: rumień, pęcherze, skóra blada, marmurkowata
- hipertermia
- malinowe (lub też różowo-wiśniowe) zabarwienie skóry i błon śluzowych (zazwyczaj u pacjentów, którzy ostatecznie zginęli na miejscu)
Postępowanie na miejscu zdarzenia
- zabezpieczenie siebie oraz przerwanie oddziaływania CO na pacjenta (wywiad – bardzo ważny!)
- ocena AVPU i GCS
- ocena drożności dróg oddechowych (A)
- ocena oddechu (B) – rozpoczęcie jak najszybciej agresywnej tlenoterapii – 15 l/min. przez maskę bezzwrotną z rezerwuarem. Najlepszym wyjściem byłoby zapewnienie 100% tlenu możliwe dzięki zaintubowaniu pacjenta. Pomiar SpO2 w pewnym zatruciu CO nie będzie diagnostyczny ze względu na niemiarodajność w intoksykacji CO, więcej >>. Obecnie istnieją jednak urządzenia, dzięki którym możliwy jest pomiar hemoglobiny tlenkowęglowej (więcej >>).
- ocena krążenia (C) – ważne EKG (mogą pojawić się cechy ostrego niedotlenienia – zmiany odcinka ST, odwrócenie załamka T, bloki A-V, RBBB, LBBB)
- (D), (E)
- dostęp naczyniowy
Transport do szpitala
- kontynuacja tlenoterapii!
- monitorowanie parametrów HR,NIBP, EKG, świadomość
- leczenie objawowe (np. hipotonia)
Zespół „S”/SOR
- rozważenie intubacji dotchawiczej (szczególnie, jeśli występują zaburzenia wentylacji płuc)
- zastosowanie wlewu w dwuwęglanu sodu – zwalczanie kwasicy (która wywołuje znaczne zaburzenia krążenia)
- zastosowanie leczenia z wyboru w ciężkich zatruciach – mannitol i sterydy – z powodu znacznego ryzyka wystąpienia obrzęku mózgu
Tlenoterapia
- Tlen w wysokim stężeniu i przepływie może konkurować z CO do łączenia się z hemoglobiną oraz skraca t 1/2 z 4 godzin do 80 minut.
- Zwiększa ilość tlenu fizyczne rozpuszczonego we krwi – poprawa utlenowania tkanek.
- W szpitalu stosować co najmniej 60 minut lub do momentu spadku stężenia COHb (mniej niż 7%)
- Pomimo poprawy parametrów i stanu świadomości pacjenta niewłaściwe jest przerywanie tlenoterapii.
- Następnie po godzinie lub COHb <7% – podać FiO2=0,5 przez 6 godzin, kolejno FiO2=0,3 przez 24 godziny.
- Więcej o tlenoterapii: Tlenoterapia w RM – wady i zalety
Zatrucie CO, a płód
Występuje duże zagrożenie dla życia i zdrowia neurologicznego dziecka przy zatruciu tlenkiem węgla u kobiet ciężarnych. Wiąże się to z faktem, że hemoglobina płodowa ma większe powinowactwo do CO, niż hemoglobina matki, stąd obserwuje się ciężkie zatrucia powikłane zgonem płodu przy łagodnych objawach prezentowanych przez matkę.
