Deksametazon, czyli popularny lek Dexaven to obok hydrokortyzonu (Corhydronu) często wykorzystywany w ratownictwie glikokortykosteryd.
Deksametazon
Wspominałem o Dexavenie przy okazji wpisu Hydrokortyzon w praktyce RM. Czym różni się od innych GKS i jak działa w kontekście ratownictwa medycznego?
Jest syntetycznym GKS (sól disodowa hydrokortyzonu), który jest pochodną prednizonu o działaniu:
- przeciwzapalnym
- przeciwalergicznym
- przeciwobrzękowym
Przeciwzapalnie działa 6,5 razy silniej niż prednizon i 30 razy silniej niż hydrokortyzon, nie działając jednak na przyczynę występujących zaburzeń.
Mechanizm działania
- hamuje przepuszczalność naczyń włośniczkowych
- zmniejsza obrzęk
- po podaniu dożylnym maksymalne stężenie występuje po 10–30 min., a po podaniu domięśniowym czas ten wynosi do 60 min.
Wskazania
- reakcja anafilaktyczna (ze wstrząsem włącznie)
- stan astmatyczny
- podgłośniowe zapalenie krtani (jako lek GKS pierwszego rzutu)
- obrzęk mózgu (tu stosowanie po urazie czaszkowo-mózgowym nie jest jednoznaczne)
Przeciwwskazania w powyższych stanach (krótkotrwałe działania) w zasadzie nie występują.
Kiedy zachować czujność?
Stosowanie deksametazonu nie jest wolne od konieczności zwrócenia uwagi na ewentualne interakcje z innymi substancjami. Najważniejsze z nich to:
- osłabienie działania leków przeciwzakrzepowych i hipoglikemizujących
- nasilenie działania niepożądanego glikozydów naparstnicy
- z lekami moczopędnymi może zwiększać utratę potasu z moczem (uwaga na hipokaliemię!)
Dawkowanie
- podgłośniowe zapalenie krtani u dzieci – 0,15-0,6 mg na kg m.c. iv. lub i.m.
- stany anafilaktyczne (w tym wstrząs) – 4-8 mg iv. lub i.im. (do 32 mg na dobę)
- stan astmatyczny – 8-20 mg i.v.
Jak podać?
Dexaven w Polsce występuje we wrażliwych na światło ampułkach po 4 (4mg/1ml) i 8 mg (8mg/2ml). Nie wymaga rozpuszczania w przeciwieństwie do Corhydronu, a jedynie warto go rozcieńczyć do 20 ml 0,9% NaCl (w przypadku podaży i.v.).
Można podać go zarówno drogą dożylną jak i domięśniową. Droga domięśniowa jest tu dużym plusem, szczególnie w sytuacjach, kiedy nie ma czasu na rozpuszczanie pięciu ampułek Corhydronu. Dodatkowym atutem jest brak konieczności uzyskiwania dostępu dożylnego w leczeniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych u dzieci.
Co ciekawe, np. w Niemczech deksametazon występuje w formie sprayu i jest stosowany do przeciwdziałania toksycznemu obrzękowi płuc.
Wprowadzenie leku do wykazu ZRM „P”
Trzy podstawowe kwestie, które przemawiały moim zdaniem za udostępnieniem tego leku dla ZRM „P” to:
- Leczenie pierwszorzutowe w stanach zapalnych górnych DO u dzieci.
- Możliwość szybkiego podania, bez konieczności uzyskiwania dostępu i.v. z prostym przygotowaniem leku.
- Zapewne bardzo rzadka, ale możliwość leczenia stanów anafilaktycznych i astmatycznych u pacjentów uczulonych na nośnik Corhydronu. Tu oczywiście mamy możliwość zastosowania adrenaliny i.m., niemniej jednak zawsze to alternatywa bez wpływu na układ krążenia.
Na koniec… anestezjologia
W anestezjologii Dexaven stosowany jest w leczeniu objawowym nudności i wymiotów (szczególnie w okresie pooperacyjnym). Mimo, że powszechnie to zastosowanie nie jest opisywane to jednak deksametazon świetnie radzi sobie z takimi objawami i wielu anestezjologów do tego go wykorzystuje. To działanie wspomniane zostało m.in. w: Dexamethasone and risk of nausea and vomiting and postoperative bleeding after tonsillectomy in children. A randomized tria i Randomized clinical trial of the effect of preoperative dexamethasone on nausea and vomiting after laparoscopic cholecystectomy.
I opis przypadku…
Będąc pewnego razu z anestezjologiem na kardiologii w celu przygotowania pacjenta do próby defibrylatora-kardiowertera, pomimo, że pacjent nie był po żadnej operacji – Dexaven zadziałał idealnie przeciwwymiotnie. Po podaniu pacjentowi propofolu i fentanylu, założyliśmy rurkę Mayo i podaliśmy pacjentowi tlen. Po wywołaniu VF i samoistnej defibrylacji pacjent zaczął się wybudzać z anestezji. W tym czasie wystąpiły właśnie odruchy wymiotne – 4 mg Dexavenu i.v. w kilka sekund załatwiło sprawę.